Aleyhe bozma ve Aleyhe hüküm verme yasağı
Hukuk ve ceza davalarında bir hukuki güvence olarak karara karşı yalnızca bir tarafın kanun yolu başvurusu söz konusu olması halinde aleyhe bozma yasağı ve bozma sonrası da aleyhe hüküm verme yasağı söz konusu olmaktadır. Bu durum başvurucunun daha aleyhine bir kadar verilmesi ihtimaline binaen kanun yoluna başvuru yapmaktan çekinmesini engellemektedir. Bu hak, hukuk davalarında her iki tarafça da kullanılabilir ve davacı da davalı da bu haktan yararlanabilir. Ceza davalarında ise bu haktan sadece sanığın kanun yoluna başvurması veya cumhuriyet savcısının sanık lehine kanun yoluna başvurması ihtimallerinde yararlanabilir.
Hukuk Davalarında Aleyhe Bozma ve Aleyhe Hüküm Verme Yasağı
Bu yasak hukuki bir düzenleme olmasa bile kanunun ruhundan ve hâkimin duruşmayı idare şeklinden kaynaklı olarak doğal olarak varlığını devam ettirir.
Aleyhe bozma yasağının, hukuk usulünde de geçerli olması gerektiği kanısındayız. Çünkü, Yargıtay, yalnız bir tarafın temyizi halinde, hükmü temyiz edenin aleyhine bozacak olursa, hükmü temyiz etmemi olan diğer taraf lehine karar vermiş olur; bu ise, hâkimin tarafların iddia ve savunmaları ile bağlı olduu ve talep dışı karar veremiyeceği kuralına (HUMK. m. 74) aykırı düşer. Yargıtay da, haklı olarak, hukuk usulünde (medenî usul hukukunda) aleyhe bozma yasağının geçerli (cari) olduğuna karar vermektedir.(Hukuk Usulünde Aleyhe Bozma Yasağı - Prof. Dr. Baki KURU)
Aleyhe hüküm verme yasağı gereği, temyiz eden tarafın lehine verilen bozma kararına uyan mahkeme artık temyiz eden tarafın önceki (bozulan) karara oranla daha aleyhine olan bir hüküm veremez. Bu yasak, usule dair kazanılmış hak kavramı ile de ilgilidir.(T.C.YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2016/3869 K. 2017/6422 T. 22.11.2017)
Bozma kararına uyan mahkemece verilen temyize konu karar, aleyhe hüküm verme yasağına aykırı olması ve davalı lehine doğan usuli kazanılmış hakkı da ihlal ederse yeni karar da hukuka aykırı olacaktır.
Bozma kararına uyularak mahkemece yargılamaya devam olunmuş ve davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Ancak verilen hüküm ilk karara nazaran davalının daha aleyhine sonuç doğuracak niteliktedir. Temyiz eden tarafın lehine verilen bozma kararına uyan mahkeme artık temyiz eden tarafın önceki (bozulan) karara oranla daha aleyhine olan bir hüküm veremez. Buna aleyhe hüküm verme yasağı denir. Bu yasak, usule dair kazanılmış hak kavramı ile de ilgilidir. Mahkemece, Dairemiz bozma ilamına uyulması ile artık davalı yararına usuli kazanılmış hak doğmuştur. Bozma kararına uymuş olan mahkeme, artık bu uyma kararıyla bağlıdır ve bozma kararı gereğince inceleme yapmak ve hüküm vermek zorundadır (KURU, Prof. Dr.; İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Ankara 2017, s. 532vd.)
Ceza Davalarında Aleyhe Bozma ve Aleyhe Hüküm Verme Yasağı
Ceza Davalarında Aleyhe Bozma ve Aleyhe Hüküm Verme Yasağı her bir kanun yolu için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Hatta Yargılamanın yenilenmesinde de ayrıca sanık lehine bu yasağın mevcut olduğu düzenlenmiştir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Sanık lehine başvurma halinde verilecek hüküm” başlıklı 283. maddesine göre; “İstinaf yoluna yalnız sanık lehine başvurulmuşsa, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz”.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Davaya yeniden bakacak mahkemenin işlemleri” başlıklı 307. maddesinin 5. fıkrasına göre; “Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı veya 262 nci maddede gösterilen kimselerce temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz”.
Yukarıda yer verdiğimiz hükümlerden 283. madde istinaf kanun yolunda aleyhe bozma yasağından, 307. maddenin 5. fıkrası ise temyiz kanun yolunda aleyhe bozma yasağından bahsedilmektedir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Yeniden duruşma sonucunda verilecek hüküm” başlıklı 323. maddesinin 2. fıkrasında yer alan; “Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün lehine olarak yapılmışsa, yeniden verilecek hüküm önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.” hükmü ile düzenlenmiştir.
Comments